Dış Kaynaklı Proje Süreçleri Yönetim Sistemi
Yüzügüllü karakuş Y. (Ulusal Proje Ortağı), Acemi A. , Duman Y.
Amsonia orientalis Decne. (Apocynaceae), dünyada sadece Yunanistan’ın kuzeydoğusunda ve Türkiye’nin kuzeybatısında son derece dar yayılış gösteren, nadir ve tükenme tehdidi altında olan bir bitki türüdür. Ülkemizde Balıkesir, Bursa ve İstanbul olmak üzere 3 yerde rapor edilmiştir. Özen (2006) bu bitki ile ilgili yaptığı arazi çalışmalarında, bitkinin Türkiye populasyonunun giderek azaldığını ve hatta bazı yerlerde tamamen ortadan kalktığını tespit etmiştir. Amsonia orientalis Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabına göre “çok tehlikede” (CR; critically endangered) olarak tanımlanan tehlike kategorisinde gösterilmekte ve Bern Sözleşmesi gereği Avrupa Konseyi tarafından Avrupa ölçeğinde mutlak korunması gereken bitki türleri listesinde yer almaktadır. Amsonia orientalis, Apocynaceae familyasının diğer birçok üyesi gibi tıbbi ve ekonomik öneme sahip bir bitki olup bünyesinde çok sayıda glikozitler ve glikoalkaloitler bulundurmaktadır. Bitki aynı zamanda antimikrobiyal aktiviteye de sahiptir. Literatürde, bu bitki bünyesinde bulunan kimyasal yapıları tanımlanmış biyokimyasal maddelerin özellikle kalp ve kanser hastalıkları olmak üzere çeşitli hastalıkların tedavisinde kullanılabileceği belirtilmektedir. “Mavi yıldız” veya “Doğu razyası” gibi yaygın isimlerle anılan Amsonia orientalis, yıldız şeklinde gösterişli mavi-mor çiçeklere sahip olması nedeniyle Avrupa’daki bazı bahçelerde süs bitkisi olarak da yetiştirilmektedir.
Yukarıda vurgulanan önemine rağmen Amsonia orientalis üzerinde dünya literatüründe çok az sayıda bilimsel çalışmanın bulunması, bu bitki ile ilgili büyük bir veri eksikliği olduğunu ortaya koymaktadır. Bitkinin tükenme tehlikesi altına girişine bir sebep olarak giderek artan abiyotik stres koşulları düşünülmektedir. Bitkinin çeşitli stres koşullarına verdiği tepki ve boyutu bitkinin hayatta kalma kabiliyetini de aydınlatacaktır.
Önerilen projenin amacı, kuraklık, tuzluluk, sıcaklık, radyasyon gibi strese sebep olan abiyotik faktörlerin Amsonia orientalis üzerindeki etkisini stres proteinlerinin (katalaz, peroksidaz, süperoksit dismutaz) biyokimyasal özelliklerinin ayrıntılı olarak irdelelenmesi ile hem bitkinin yaşamını tehdit eden çevre şartları hakkında yeni bulgular edilmesi hem de bu bilgiler yardımıyla olası yararlı uygulama alanlarının araştırılmasıdır. Çeşitli stres koşulları altında bitkinin antioksidan savunma mekanizmasında rol alan enzimlerdeki değişiklerin kaydedilmesi ve sonrasında savunmasının geliştirilmesi üzerine yeni stratejiler geliştirilmesinin bu bitkinin yeniden kazandırılmasına ışık tutacağına inanılmaktadır. Ayrıca literatürde bu bitki hakkında eksik olan biyokimyasal karakterizasyon ve olası uygulama alanlarına önemli katkılar sağlayacağı düşünülmektedir.