Dış Kaynaklı Proje Süreçleri Yönetim Sistemi
Kutluca A. (Yürütücü), Salihoğlu T., Gülhan G., Özalp G., Söylemez E., Öztürk N.
Bu çalışmanın amacı; tüm Kocaeli il sınırları dahilinde Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Şehir Planlama Şube Müdürlüğü’nce hazırlanacak olan Çevre Düzeni Planına altlık oluşturacak şekilde ‘Kocaeli Kent Vizyonuna Yönelik Tespit- Analiz ve Sentez Çalışmalarının Hazırlanması’na yönelik faaliyetlerin eş güdümü konusunda teknik hususların tespit edilmesine ilişkin yenilikçi yönteme dair hükümlerin belirlenmesidir.
Eşgüdüme yönelik faaliyetler; koordinatörlük, editörlük, moderatörlük, temsil, eğitim ve tecrübe paylaşımı ve bu hususlarda yenilikçi yöntemler arayışı hususlarını kapsamaktadır.
1950'lerin başlarında, şehir planlama yaklaşımları genellikle geniş kapsamlı ve rasyonel bir perspektife dayanıyordu. Bu dönemde, planlamacılar genellikle kentleri bilimsel yöntemlerle analiz ediyor ve doğru çözümleri belirlemek için kapsamlı planlar oluşturuyorlardı.
Ancak, 1960'ların ortalarına doğru, rasyonel planlama yaklaşımı eleştirilmeye başlandı ve daha edilgen bir dil kullanılmaya başlandı. Bu dönemde, planlamacılar ve toplum, planlama sürecine daha fazla katılım ve paylaşımın önemini vurgulamaya başladılar. Bu, planlama sürecinin daha demokratik ve kapsayıcı hale gelmesine yol açtı.
1990'ların sonlarına doğru ve 2000'li yılların başlarında, stratejik planlama yaklaşımı, geleneksel rasyonel planlama yaklaşımının yerini aldı. Stratejik planlama, şehirlerin ve kentsel bölgelerin karmaşıklığını ve belirsizliğini kabul ederken, uzun vadeli vizyonlar ve esnek politikalar oluşturmayı amaçlar.
Özellikle, şehirlerin sürdürülebilirliği ve kapsayıcılığı açısından, stratejik planlama yaklaşımının önemi giderek artmıştır. Bu yaklaşım, toplumun çeşitli kesimlerinin katılımını teşvik ederken, şehirlerin sosyal, ekonomik ve çevresel açılardan daha dengeli bir şekilde gelişmesini sağlar.
Bugün, şehir planlama süreçleri genellikle stratejik bir yaklaşımı benimser ve planlama sürecine katılımı önemser. Bu, daha kapsayıcı, demokratik ve sürdürülebilir şehirlerin oluşturulmasına katkıda bulunur.
Stratejik mekansal planlama, günümüzde kentsel ve bölgesel gelişimi yönlendirmek için vazgeçilmez bir araç haline gelmiştir. Bu planlama süreci, esneklik, katılımcılık ve vizyonerlik gibi unsurları içerirken, vizyon strateji belgeleriyle de birleştirilerek daha etkili bir şekilde uygulanabilir.
Esneklik:
Dinamik planlama yaklaşımı, stratejik mekansal planlamanın esneklik boyutunu vurgular. Değişen koşullara hızlı bir şekilde uyum sağlamayı amaçlayan bu yaklaşım, belirsizliklerle başa çıkma stratejilerini içerir. Esnek planlama süreci, değişken koşullara uyum sağlayarak, planların uzun vadeli etkinliğini artırır.
Katılımcılık:
Stratejik mekansal planlama sürecinde katılımcılık, farklı paydaşların görüşlerini ve ihtiyaçlarını dikkate almayı gerektirir. Bu planlama türünün savunucuları yerel yönetimlerin stratejik mekansal planlama sürecinde karşılaştığı sorunları ve çözüm önerilerini ele alırken, katılımcılığın önemine vurgu yaparlar. Katılımcı bir yaklaşım, planların kabul edilme ve uygulanma olasılığını artırır.
Vizyonerlik:
Stratejik mekansal planlama aynı zamanda vizyonerlik gerektirir. Stratejik mekansal planlama süreci, geleceğe yönelik vizyoner bir perspektif sunmalıdır. Vizyon strateji belgeleri, bir kurumun veya topluluğun uzun vadeli hedeflerini belirleyen ve bu hedeflere ulaşmak için gerekli adımları içeren belgelerdir. Bu belgeler, stratejik mekansal planlama sürecine entegre edilerek, planlama sürecinin daha bütüncül ve etkili hale gelmesini sağlar. Vizyon strateji belgeleri, stratejik mekansal planlamada uzun vadeli hedeflerin belirlenmesine ve bu hedeflere yönelik stratejilerin oluşturulmasına rehberlik eder.
Esneklik, katılımcılık ve vizyonerlik stratejik mekansal planlamanın temel unsurları olup, kentlerin klasik üst ölçekli planlama yaklaşımındaki değişimin ana belirleyicileridir. Türkiye örneği üzerinden yapılan çalışmalar, stratejik mekansal planlamanın bu temel unsurlarını ele almış ve geleceğe yönelik daha sürdürülebilir ve kapsayıcı planlar oluşturmanın önemini vurgulamıştır. Ülkemizde çok yeni bir kavram olan vizyon strateji belgelerinin stratejik mekânsal planlama yaklaşımı ile bütünleştirilmesi bu projede uygulanmak istenen yenilikçi bir yaklaşımdır.
Kocaeli’yi ele alacak olursak, bir önceki planlardan bu yana geçen sürede kent yönetimi ve planlama alanında tüm Dünya’da kabul gören ve ülkemiz kentlerinin de yerel politika geliştirme sürecinde dahil olması gereken güncel birçok gelişme ortaya çıkmıştır. Küresel iklim değişikliği, afetler, enerji, gıda ve su temininde mevcutta ve ileride karşılaşılabilecek güçlükler, konut fiyatlarındaki yükselişler ve büyükşehirlerde barınma problemleri, çalışma yaşantısındaki değişiklikler, gündelik yaşantının hızlı bir şekilde değişime uğramaya başlaması ile giderek artması muhtemel mekânsal ve toplumsal ayrışma, teknolojik değişimlerin mekânsal bağımlılığı azaltması, küresel ölçekli yatırım stratejilerinin yerel etkilerinin yönetilmesi gibi konular bu gelişmelerin başında gelmektedir.
Tüm bu gelişmelerin kent mekanı üzerinde çok çeşitli etkilerle gerçekleşeceği düşünüldüğünde yapılması gereken salt bir üst ölçekli plan revizyonunun ötesine geçmek durumundadır. Mekânsal ve yapısal olarak bu değişimlerin idare edilebilmesi için bu gelişmeleri kapsayacak şekilde kentleşme politikasının gözden geçirilmesine olanak tanıyacak yeni bir kent vizyonuna, politika ve strateji belgesine ihtiyaç ortaya çıkmakta, tüm bu yenilikler yeni bir yöntemsel yaklaşımın oluşturulmasını zaruri kılmaktadır.
Tüm bu tespitler, bütüncül ve eş güdümlü, mekânsal veriye dayanan ve bu veriyi farklı plan türleri tarafından altlık olarak üretebilecek, yalnızca ampirik araştırma ve analiz yöntemlerine değil, katılımcı, vizyoner ve çok aktörlü planlamanın niteliksel boyutlarına da odaklanan yeni bir yöntemin kurgulanması gerektiği ortaya koymuştur.
EK-1’de yer alan ve bu özellikleri taşıyan içerikte hazırlanması hedeflenen Kocaeli Kent Vizyonuna Yönelik Tespit- Analiz ve Sentez Çalışmalarının çerçevesini belirleyen işler hakkında İDARE bünyesinde kurulacak ekibin gerçekleştireceği faaliyetlere yönelik olarak aşağıda maddeler halinde sıralanan hususlarda eş güdüm hizmetleri bu teknik şartnamenin konusunu oluşturmaktadır:
- İdareden projede görevli kişilerin katılımı ile haftada 1 gün yüz yüze toplantı yapılıp, proje sürecinin ilerleyişi ve karşılaşılan sorunlar hakkında çözüm önerileri hususlarında koordinasyonun sağlanması,
- Gerek duyulması halinde bu projede tanımlanacak çalışma gruplarına daha ayrıntılı düzeyde yön verecek mesleki tecrübeye sahip başka uzmanların belirlenmesi,
- Ayda 1 defa idare, akademik danışmanlar ve koordinatörlerin katılımı ile toplantının koordinasyonu ve moderasyonu,
- Çalışma gruplarının tamamladıkları tespit- analiz ve sentez raporlarının okunarak detaylı şekilde değerlendirilmesi, tashihi ve düzeltmelerin yapılması,
- Çalıştay ve odak grup toplantısı organizasyonlarında koordinatörlük,
- Projenin kamuoyu ile paylaşımında temsil,
- Paydaş katılımına arttıracak yöntemler geliştirilmesi,
- Tespit ve Analiz çalışmalarının üst yöneticilere sunumlar vasıtasıyla aktarımı,
- Sentez çalışmalarının üst yöneticilere sunumu,
- Tespit, Analiz ve sentez raporlarının yönetici özetinin yazılması,
- Kurumlar arası veri temini ve işbirliği süreçlerinde kolaylaştırıcılık,
- Tespit, Analiz ve sentezler hakkında örnek materyal paylaşımı,
- Hazırlanan yönergelerin iş sürecindeki gelişmelere bağlı olarak revize edilmesi